Spis treści

Spis Treści
Spis treści tomu I: I. Źródła do dziejów Słowiańszczyzny Wschodniej. Rusi Kijowskiej i wielkiego księstwa moskiewskiego 5 1. Pisarze goccy, bizantyjscy i zachodnioeuropejscy 6 2. Pisarze arabscy 8 3. Latopisy ruskie 9 a. Powieść doroczna 10 b. Latopisarstwo późniejszych okresów 14 4. Hagiografia 17 5. Słowo o wyprawie Igora 19 6. Odgłosy najazdu Mongołów 22 7. Cykl kulikowski 23 8. Byliny 24 II. Piśmiennictwo szesnastowieczne i siedemnastowieczne 25 1. Chronografy 2S 2. Literatura polityczna 26 3. Literatura religijna 28 4. Opowieści 31 5. Literatura wielkiej smuty 32 6. Początki nowożytnej historiografii 35 7. Literatura polityczna i religijna II połowy XVII wieku 36 8. Źródła prawne i gospodarcze do dziejów Rusi i Rosji 37 III. Relacje i opisy cudzoziemców 40 1. Podróżnicy z XIII wieku 40 2. Relacje i opisy z XVI i XVII wieku 41 a. Herberstein 41 b. Polacy o Rosji 42 c. Świadectwa zainteresowań Zachodu Rosją 44 IV. Literatura naukowa o historii Rusi i Hosji do końca XVII wieku 49 1. Opracowania syntetyczne 50 2. Publikacje monograficzne 52 V. Europa Wschodnia przed powstaniem państwa staroruskiego 56 1. Warunki naturalne 56 2. Osiągnięcia archeologii 58 3. Scytowie i Grecy 60 4. Sarmaci i plemiona protosiowiańskie 63 5. Wędrówka ludów 65 6. Chazarowie i Bułgarzy 67 VI. Ras pogańska 69 1. Życie Słowian Wschodnich w okresie przedpaństwowym 69 2. Rozmieszczenie terytorialne plemion 71 3. Powstanie państwa 75 4. Normaniści i antynormaniści 76 5. Problem nazwy „Ruś" 79 6. Rozwój polityczny Rusi Kijowskiej 80 7. Podboje Światosława 83 VII. Przyjęcie chrztu. Rozkwit i upadek 86 1. Walki książąt o władzy 86 2. Państwo Włodzimierza Wielkiego. Chrzest Rusi 87 3. Druga faza walk o władzę 89 4. Jarosław Mądry 90 5. Stosunki społeczno-ekonomiczne 91 6. Kultura wczesnofeudalnego państwa kijowskiego 93 7. Podział państwa 94 8. Ruś Kijowska w drugiej połowie XI wieku 95 9. Ostatnie lata jedności 100 VIII. Rozdrobnienie feudalne 102 1. Przesłanki procesu rozdrobnienia 102 2. Mozaika księstw 104 3. Księstwo halicko-włodzimierskie (halicko-wołyńskie) 107 4. Ziemia nowogrodzka 113 5. Księstwo włodzimiersko-suzdalskie 113 6. Gospodarka i ustrój 117 IX. W walce z najeźdźcami 124 1. Najwcześniejsze dzieje Mongolii 124 2. Dżyngis-chan 125 3. Wyprawa na Europę 126 4. Zwierzchnictwo mongolskie nad Rusią 129 5. Ekspansja Szwedów i Niemców. Aleksander Newski 131 6. Moskwa i Twer 134 X. Moskwa głównym ośrodkiem ziem ruskich 138 1. Piętnastolecie Iwana Kality 138 2. Kontynuacja polityki lojalności i siły 142 3. Wielkie księstwo litewskie 144 4. Osłabienie Złotej Ordy. Klęska Tatarów na Kulikowym Polu 147 5. Między Litwą i Tatarami 158 6. Litwa u szczytu potęgi 153 7. Wojna feudalna za Wasyla II 154 8. Problem unii kościelnej 157 XI. Zjednoczenie ziem wielka ruskich 159 1. Przesłanki przyszłej wielkości 159 2. System władania ziemią 169 3. Ludzie służebni 181 4 Cerkiew i miasta 183 5. Polityka zjednoczeniowa Iwana III. Koniec niezależności Nowogrodu 184 6. Zrzucenie zwierzchnictwa tatarskiego 187 7. Dalsze osiągnięcia 168 8. Polityka dynastyczna 171 9. Zakończenie procesu zjednoczeniowego 172 10. Herezje i spory wśród duchowieństwa 174 11. Aparat władzy 178 12. Losy chłopstwa 177 13. Kultura Rusi w okresie rozdrobnienia feudalnego 178 XII. Monarchia rosyjska w drogiej połowie XVI wieku 181 1. Trudności wewnętrzne 181 2. Iwan IV Groźny 183 3. Lata reform 184 4. Przyłączenie Powołża 187 5. Penetracja w kierunku Syberii 189 6. Walka o dostęp do morza 192 7. Oprycznina 196 8. Ostatni Rurykowicz 202 XIII. Okres wielkiego zamętu 208 1. Elekcja Borysa Godunowa 208 2. Sukcesy i nieszczęścia 210 3. Dymitr Samozwaniec. Kariera 213 4. Dymitr Samozwaniec. Katastrofa 217 5. Car bojarski — Wasyl Szujski 219 6. Wojna chłopska 222 7. Drugi „Łżedymitr" 224 8. Wojna polsko-rosyjska 227 XIV. Pod rządami nowej dynastii 232 1. Druga elekcja 232 2. Przezwyciężanie zamętu 234 3. Stabilizacja polityczna 237 4. Koniec smuty 239 5. Wojna o Smoleńsk 240 6. Kozacy i Azow 242 7. Stosunki wewnętrzne w połowie stulecia 244 8. Bunt solny 245 9. Ułożenie soborowe 247 10. Powstanie w Pskowie i w Nowogrodzie 250 XV. Druga połowa XVII wieku 252 1. Reforma patriarchy Nikona 252 2. Religijne i społeczne następstwa reformy 255 3. Upadek Nikona 256 4. Bunt klasztoru Sołowieckiego 258 5. Wojny z Polską i Szwecją 280 6. Bunt miedziany 282 7. Druga wojna chłopska. Stiepan Razin 264 8. Stare i nowe obyczaje 267 9. Panowanie Fiodora III 269 10. Ustrój i gospodarka 270 11. Kultura Rosji w XVI i XVII wieku 275 XVI. Źródła i literatura do dziejów Rosji osiemnastowiecznej 280 1. Wydawnictwa źródłowe 280 a. Zbiory dokumentów 231 b. Poglądy współczesne 282 c. Pamiętniki Rosjan 282 d. Wspomnienia cudzoziemców 284 2. Literatura naukowa 286 a. Opracowania syntetyczne 286 b. Opracowania monograficzne 288 XVII. Panowanie Piotra I 292 1. Bunt strzelców 232 2. Regencja Zofii 234 3. Pierwsze lata panowania Piotra I. „Wielkie poselstwo" 297 4. Wojna północna. Imperium rosyjskie nad Bałtykiem 300 5. Reformy 305 6. Ożywienie gospodarcze 398 7. Szlachta, „czynownictwo" i chłopi 310 8. Reformy w dziedzinie kultury i oświaty. Oceny historyczne 314 9. Pomocnicy reformatora 315 10. Ruchy społeczne 317 11. Opozycja. Ostatnie lata 317 XVIII. Okres przewrotów pałacowych 320 1. Wielkość i upadek Mienszykowa 320 2. Panowanie carowej Anny Biron 323 3. Tragedia Dołgorukich 325 4. Wydarzenia polityczne 326 5. Walka o tron 327 6. Faworyci carowej Elżbiety 328 7. Polityka wewnętrzna 339 8. Rosja w wojnie siedmioletniej 331 9. Piotr III 332 XIX. Potęga monarchii szlacheckiej 335 1. Osobowość Katarzyny II 335 2. Kontakty z filozofami francuskimi 336 3. System Północny 337 4. Polityka wewnętrzna 338 5. Próby ułożenia nowego kodeksu praw 349 6. Pierwszy rozbiór Polski 341 7. Wojna z Turcją 343 8. Wojna chłopska. Jemelian Pugaczow 345 9. Rosja po wojnie chłopskiej 347 10. Polityka zagraniczna Rosji w latach 1774-1736 350 11. Paweł I 355 12. Kultura Rosji w XVIII wieku 358 a. Akademia Nauk. Łomonosow 368 b. Wyprawy eksploracyjne 359 c. Literatura piękna 360 d. Architektura, rzeźba i malarstwo 361 e. Pierwsze posiewy rewolucji 362 Indeks nazwisk 364 Indeks nazw geograficznych i etnicznych 375 Tablica genealogiczna Rurykowiczów 206 Spis map Scytia i plemiona sąsiednie na przełomie starej i nowej ery 64 Plemiona wschodniosłowiańskie w IX i X wieku 72 Ruś w okresie rozbicia dzielnicowego przed najazdem Mongołów 120 Ruś i Złota Orda 139 Wielkie Księstwo Litewskie 153 Kształtowanie się państwa rosyjskiego: koniec XV — początek XVI wieku 169 Chanat Kazański na początku XVI wieku 188 Powstanie Razina (1666-1671) 265 Zmiany terytorialne po traktacie nysztadzkim 1721 roku 344 Rosja w pierwszej połowie XVIII wieku 312 Zmiany terytorialne na podstawie traktatu w Kuezuk-Kainardżi (1774) 344 Powstanie Pugaczowa (Wojna chłopska 1773 -1775) 346 Spis treści tomu II: I. Źródła do dziejów Rosji 1801 - 1917 5 1. Wydawnictwa odzwierciedlająca działalność instytucji państwowych 5 2. Dokumenty z dziedziny polityki i dyplomacji 9 3. Materiały statystyczne . 11 4. Materiały do historii gospodarczej 12 5. Publikacje źródłowe odnoszące się do dziejów ruchu rewolucyjnego i demokratycznego 13 a. Rewolucjoniści szlacheccy 13 b. Oksydentaliści i słowianofile. Pietraszewcy 14 c. Rewolucyjni demokraci 15 d. Narodnicy 16 6. Źródła do dziejów ruchu robotniczego 18 a. Pierwsze dziesięciolecia 18 b. Włodzimierz Lenin 19 c. inne źródła do historii partii bolszewickiej 20 d. Pierwsza rewolucja w Rosji 21 e. Prasa bolszewicka 22 f. Inne nielegalne czasopisma 24 g. Poglądy niektórych krągów inteligencji 24 7. Rosyjskie czasopiśmiennictwo historyczne 26 a. Pierwsza połowa stulecia 26 b. Czasopisma historyczne po roku 1861 27 8. Publikacje porewolucyjne 29 9. Źródła dotyczące wyłącznie roku 1917 31 II. Pamiętnikarstwo 31 1. Od wstąpienia Aleksandra I na tron do wojny kryinskiej 35 a. Pamiętniki Rosjan 35 b. Wspomnienia cudzoziemców 38 2. Od zniesienia poddaństwa do pierwszej wojny światowej 40 a. Pamiętniki działaczy państwowych, społecznych i kulturalnych 40 b. Działacze narodniccy 42 c. Działacze ruchu robotniczego 43 3. Okres pierwszej wojny światowej i obu rewolucji 44 a. Działacze rosyjscy 44 b. Wspomnienia zagranicznych dyplomatów i działaczy wojskowych 46 c. Pamiętniki bolszewików — uczestników Rewolucji Październikowej 46 4. Pamiętniki wydane na emigracji 47 III. Opracowania syntetyczna i informacyjne 51 1. Syntezy historyczne 51 a. Dzieła ogólne 51 b. Ogólne opracowania historii ruchu robotniczego w Rosji i partii bolszewickiej 52 c. Dyplomacja, gospodarka, ustrój 52 2. Żródłoznawstwo i historiografia 53 3. Bibliografia 53 a. Bibliografia ogólna 53 b. Słowniki biograficzne i encyklopedie 55 c. Prasa 57 d. Inne 57 4. Wydawnictwa informacyjne 50 5. Wydawnictwa specjalistyczne 62 a. Klasztory i cerkiew 62 b. Materiały i opracowania dotyczące szlachty. Wojskowość 63 c. Więziennictwo. Adwokatura 63 d. Folklor i etnografia 64 e. Geografia i geografia historyczna 64 f. Odkrycia i podróże 64 g. Inne 65 6. Nauka i kultura 63 a. Akademia, uniwersytety, towarzystwa naukowe 63 b. Ogólne dzieła o kulturze 65 c. Historia literatury rosyjskiej 66 d. Malarstwo, rzeźba, architektura i muzyka 67 e. Teatr i kinematografia 67 IV. Opracowania monograficzne 69 1. Czasy Aleksandra I 69 a. Wojna 1812 roku 69 b. Prace z zakresu polityki, dyplomacji i ruchów społecznych 70 c. Życie intelektualne 71 d. Dekabryści 71 2. Panowanie Mikołaja I 71 a. Polityka zagraniczna 71 b. Kwestia chłopska 72 c. Polityka wewnętrzna 72 d. Życie umysłowe 72 e. Wojna krymska 73 3. Panowanie Aleksandra II 74 a. Zniesienie poddaństwa. Ruchy społeczne 74 b. Inne reformy 75 c. Narodnictwo i początki zorganizowanego ruchu robotniczego 75 d. Ruch robotniczy 76 e. Polityka zagraniczna w drugiej połowie XIX wieku 76 4. Rosja na przełomie XIX i XX stulecia 77 a. Ruchy społeczne 77 b. Wojna rosyjsko-japońska 77 c. Rewolucja 1905-1907 78 d. Rządy Stołypina. Rosja przed pierwszą wojną światową 78 e. Przesłanki wielkiej wojny 79 5. Lata 1914-1917 79 a. Pierwsza wojna światowa 79 b. Rewolucja lutowa. Rady i Rząd Tymczasowy. Rewolucja Październikowa 80 V. Pierwsze lata XIX wieku. Nowa polityka wewnętrzna 83 1. Reminiscencje nocy marcowej 83 2. Osobowość Aleksandra I 84 3. Pierwsze miesiące rządów 87 4. Tajny Komitet 88 5. Reformy oświatowe, Zniesienie poddaństwa w guberniach nadbałtyckich 90 6. Projekty reform państwowych. Sperański 94 a. Projekt nowej organizacji systemu państwowego 96 b. Upadek reformatora 98 VI. Polityka zagraniczna Rosji w latach 1801-1825 101 1. Początkowe zabiegi 101 2. W obozie anty napoleońskim 102 3. Problematyczna przyjaźń 105 4. Wojny z Persją, Turcją i Szwecją 106 5. Rozluźnienie stosunków z Francją 108 6. Rok 1812 109 7. Zwycięstwo nad Napoleonem 113 8. Kongres Wiedeński 114 9. Przeciw Europie ludów 117 VII. Nawrót do reakcji 121 1. Ostatnie relikty liberalizmu 121 2. Arakczejew 123 3. Osiedla wojskowe 125 4. Wielka fala pseudoreligijności 123 5. Ofensywa obskurantyzmu 129 6. Ostatnie lata „dziwnego cara" 131 VIII. Rewolucjoniści szlacheccy 134 1. Pierwsze zalążki opozycji 134 2. Początki konspiracji 136 3. Organizacje rewolucyjne 138 4. „Słowianie" 141 5. „Ruska Prawda" Pestla 143 6. Program Nikity Murawiowa 145 7. Rosjanie i Polacy 147 8. Czyn i dziedzictwo dekabrystów 149 IX. Rosja Mikołaja I 154 1. Nowy imperator — stary reżim 154 2. Rozbudowa systemu biurokratycznego 155 3. Komitet 6 grudnia 157 4. Chłopi państwowi 158 5. Projekty ziemian 161 6. Zabiegi reformatorskie na wsi 161 7. Kodyfikacja praw i reforma finansowa 163 8. Komplikacje z cenzurą. Działalność resortu oświaty 164 9. Teoria oficjalnej ludowości 166 10. Państwo i cerkiew 167 11. Sekty 168 12. Problem unii i unitów 171 X. Geneza i rozwój antyfeudalnej myśii społecznej 173 1. Protesty, zaburzenia i bunty 173 2. Nowa faza ruchu umysłowego 175 3. Działalność tajnych kółek 176 4. Hercen i Ogariow 179 5. „List filozoficzny" 181 6. Okcydentalizm 183 7. Słowianofile 184 8. Pietraszewcy 185 9. Myśl społeczna na Ukrainie 188 XI. Obraz gospodarki rosyjskiej w pierwszej połowie XIX wieku 190 1. Zacofanie i postęp 190 2. Sytuacja w rolnictwie 191 3. Miasta 191 4. Przemysł 195 5. Handel i transport 200 XII. Dyplomacja i polityka 204 1 Problem grecki 204 2. Wojna z Persja 206 3. Navarino 208 4. Wojna z Turcją. Pokój adrianopolski 209 5. Dalszy rozwój kwestii wschodniej 213 6. Powstanie listopadowe 213 7. Dyplomacja europejska wobec wydarzeń na Bliskim Wschodzie 217 8. Carat w roli żandarma Europy 218 9. Szamil 219 XIII. Wojna krymska 222 1. Antecedencje wielkiego konfliktu 222 2. Przebieg działań w pierwszej fazie wojny 226 3. Koalicja przeciw Rosji 227 4. Operacje militarne na Krymie 223 5. Obrona Sewastopola 231 6. Schyłek wojny 234 7. Pokój paryski 236 XIV. Osiągnięcia kulturalne Rosji w pierwszej połowie XIX stulecia 238 1. Geneza i rozwój Akademii Nauk 238 2. Działalność towarzystw naukowych 240 3. Historia na czele nauk humanistycznych 241 4. Podróżnicy rosyjscy. Nauki ścisłe 243 5. Literatura piękna 243 6. Prasa 252 7. Salony literackie 251 8. Rozwój architektury 255 9. Malarstwo, rzeźba i muzyka 333 10. Teatr 260 XV. Zniesienie poddaństwa 262 1. Wiosna posewastopolska 262 2. Pierwsze projekty na szczytach 288 3. W kręgu krzyżujących się interesów i zamierzeń 268 4. Przygotowania do reformy 271 5. Hercen wobec problemu uwłaszczenia 274 6. Czernyszewski i Dobrolubow 275 7. Ustawa z 19 lutego 1861 r. 277 a. Manifest i główne postanowienia ustawy 278vb. Warunki wykupywania nadziałów 279 c. Ustawy terenowe 231 d. Uwłaszczenie chłopów apanażowych i państwowych 288 8. Bilans i ocena 287 XVI. Rosja po reformie chłopskiej 289 1. Protesty skrzywdzonych 289 2. Obóz rewolucyjno-demokratyczny wobec reformy 291 3. „Ziemia i Wola" 291 4. Represje 285 5. Postulaty kręgów liberalnych 298 6. Powstanie styczniowe 269 XVII. Reformy lat 1884 -1874 303 1. Geneza reform 303 2. Reforma „ziemska" 305 3. Reforma sądowa 308 4. Zmiany w szkolnictwie 311 5. Reforma samorządu miejskiego 313 6. Reforma wojskowa 314 7. Finanse 318 XVIII. Rozwój ekonomiczny Rosji po zniesieniu poddaństwa 318 1. Państwo wobec nowych tendencji rozwojowych 318 2. Problematyka wsi 319 3. Produkcja przemysłowa 321 4. Główne ośrodki produkcji przemysłowej 324 5. Koleje 325 6. Obroty handlowe i kredyt 327 XIX. Rosyjski socjalizm utopijny 329 1. Nowa faza ruchu rewolucyjno-demokratyeznego 329 2. Ideologia narodnictwa 331 3. Pierwsze formy działalności 332 4. Teoretycy narodnictwa 333 5. Nieczajew 335 6. „Szalone lato" 337 7. Druga „Ziemia i Wola" 340 8. Taktyka terroru. Rozłam 341 9. „Wola Ludu" 344 10. Rządy Loris-Melikowa 345 11. Ożywienie działalności ziemstw 348 12. Carobójstwo 349 XX. Ruch robotniczy 351 1. Robotnicy rosyjscy w pierwszej połowie XIX wieku 351 2. Klasa robotnicza po zniesieniu poddaństwa 354 3. Pierwsze wielkie strajki 357 4. Kształtowanie się form organizacyjnych 353 5. Strajk w Manufakturze Nikolskiej 360 6. Ruch robotniczy i marksizm. Działalność Plechanowa 362 7. Grupy socjaldemokratyczne w Rosji 363 8. Lenin 365 XXI. Polityka zagraniczna Rosji w drugiej połowie XIX wieku 368 1. Zmiana postanowień traktatu paryskiego 368 2. Daleki Wschód i Azja Środkowa 370 3. Wojna z Turcją 373 4. San Stefano i Berlin 377 5. Polityka zagraniczna Rosji po kongresie berlińskim 378 6.Polityka wobec Chin i Japonii 381 7. Rosja i Stany Zjednoczone Ameryki Północnej 381 XXII. Ostatni Romanowowie 385 1. Manifest Aleksandra III o niewzruszoności samowładztwa 385 2. Rządy Ignatiewa 386 3. Wielka fala reakcji. Rządy Dymitra Tołstoja 3884. Sekty 391 5. Kontrreformy 382 6. Ostatni samowładca 394 XXIII. Rosja na przełomie stuleci 396 1. Gospodarka 396 a. Specyfika rozwoju 396 b. Rolnictwo 397 c. Przemysł 399 d. Monopolizacja 401 e. Banki 403 f. Komunikacja i handel 403 2. Rząd wobec problemu agrarnego 405 3. Okres „kółkowości" w ruchu robotniczym 408 4. Walka z ekonomizmem. „Iskra" 407 5. Wystąpienia robotnicze w latach 1900-1904 409 6. II Zjazd SDPRR 410 7. Partia socjalistów-rewolucjonistów 411 8. Ruchy studenckie 412 9. Socjalizm policyjny 414 10.Ministerstwo Plehwego 416 11. Ministerstwo Światopełka-Mirskiego 413 XXIV. Wojna i rewolucja 401 1. Pierwszy rok wojny 421 2. Działania wojenne w 1905 roku. Katastrofa cuszimska 427 3. „Krwawa niedziela" 429 4. Narastanie oporu 431 5. Kulminacja wydarzeń rewolucyjnych 434 6. Duma Państwowa 435 7. Koniec rewolucji 438 XXV, Stołypin 442 1. Trzecia Duma 442 2. Reforma agrarna Stolypina. Rozwiązanie wspólnot, gminnych 444 3. Kryzys systemu 443 4. Ruch robotniczy po pierwszej rewolucji 440 5. Masakra nad Leną 450 6. U progu wojny 451 XXVI. Nauka i kultura 453 1. Szkolnictwo wyższe i instytucje naukowe 453 2. Starania o upowszechnianie oświaty 455 3. Historiografia 455 4. Filozofowie 457 5. Osiągnięcia w dziedzinie nauk ścisłych 458 6. Wyprawy eksploracyjne 459 7. Literatura piękna 460 8. Prasa 466 9. Architektura i sztuka 469 10. Malarstwo i rzeźba 471 11. Muzyka i balet 474 12. Teatr i kinematografia 475 XXVII. Rosja w pierwszej wojnie światowej 477 1. Trójprzymierze i trójporozumienie 477 2. Konflikty bałkańskie. Wybuch wojny światowej 479 3. Działania wojenne na froncie wschodnim 481 4. Sytuacja wewnętrzna Rosji 481 5. Ruch robotniczy w okresie wojny 485 6.Rok 1916 487 XXVIII. Rok 1917. Dwie rewolucje 491 1. Rewolucja lutowa. Obalenie caratu 491 2. Dwuwładza. Rząd Tymczasowy i Rada Piotrogrodska 498 3. Utworzenie gabinetu koalicyjnego 497 4. Kiereński premierem. Koniec dwuwładzy 500 5. Zwycięska Rewolucja Październikowa 303 Indeks nazwisk 509 Indes nazw geograficznych i etnicznych 523 Tablica genealogiczna Romanowów 494 Spis map Wojna rosyjsko-turecka (1823-1829) 210 Kaukaz w XIX wieku 220 Wojna Krymska. Obrona Sewastopola 230 Ekonomika Rosji w przededniu zniesienia poddaństwa 264 Zniesienie poddaństwa w Rosji 283 Azja Środkowa w drugiej połowie XIX wieku 372 Wojna rosyjsko-turecka (1877-1878) 376 Wojna rosyjsko-japońska 422 Wydarzenia rewolucyjne w Rosji w latach 1906-1907 424 Wzrost terytorialny państwa rosyjskiego od końca XVI wieku do roku 1914 440 Pierwsza wojna światowa. Front wschodni w 1915 roku 483 Pierwsza wojna światowa. Front wschodni w 1916 roku 483

Spis Treści

Spis treści tomu I:
I. Źródła do dziejów Słowiańszczyzny Wschodniej. Rusi Kijowskiej i wielkiego księstwa moskiewskiego 5
1. Pisarze goccy, bizantyjscy i zachodnioeuropejscy 6
2. Pisarze arabscy 8
3. Latopisy ruskie 9
a. Powieść doroczna 10
b. Latopisarstwo późniejszych okresów 14
4. Hagiografia 17
5. Słowo o wyprawie Igora 19
6. Odgłosy najazdu Mongołów 22
7. Cykl kulikowski 23
8. Byliny 24
II. Piśmiennictwo szesnastowieczne i siedemnastowieczne 25
1. Chronografy 2S
2. Literatura polityczna 26
3. Literatura religijna 28
4. Opowieści 31
5. Literatura wielkiej smuty 32
6. Początki nowożytnej historiografii 35
7. Literatura polityczna i religijna II połowy XVII wieku 36
8. Źródła prawne i gospodarcze do dziejów Rusi i Rosji 37
III. Relacje i opisy cudzoziemców 40
1. Podróżnicy z XIII wieku 40
2. Relacje i opisy z XVI i XVII wieku 41
a. Herberstein 41
b. Polacy o Rosji 42
c. Świadectwa zainteresowań Zachodu Rosją 44
IV. Literatura naukowa o historii Rusi i Hosji do końca XVII wieku 49
1. Opracowania syntetyczne 50
2. Publikacje monograficzne 52
V. Europa Wschodnia przed powstaniem państwa staroruskiego 56
1. Warunki naturalne 56
2. Osiągnięcia archeologii 58
3. Scytowie i Grecy 60
4. Sarmaci i plemiona protosiowiańskie 63
5. Wędrówka ludów 65
6. Chazarowie i Bułgarzy 67
VI. Ras pogańska 69
1. Życie Słowian Wschodnich w okresie przedpaństwowym 69
2. Rozmieszczenie terytorialne plemion 71
3. Powstanie państwa 75
4. Normaniści i antynormaniści 76
5. Problem nazwy „Ruś" 79
6. Rozwój polityczny Rusi Kijowskiej 80
7. Podboje Światosława 83
VII. Przyjęcie chrztu. Rozkwit i upadek 86
1. Walki książąt o władzy 86
2. Państwo Włodzimierza Wielkiego. Chrzest Rusi 87
3. Druga faza walk o władzę 89
4. Jarosław Mądry 90
5. Stosunki społeczno-ekonomiczne 91
6. Kultura wczesnofeudalnego państwa kijowskiego 93
7. Podział państwa 94
8. Ruś Kijowska w drugiej połowie XI wieku 95
9. Ostatnie lata jedności 100
VIII. Rozdrobnienie feudalne 102
1. Przesłanki procesu rozdrobnienia 102
2. Mozaika księstw 104
3. Księstwo halicko-włodzimierskie (halicko-wołyńskie) 107
4. Ziemia nowogrodzka 113
5. Księstwo włodzimiersko-suzdalskie 113
6. Gospodarka i ustrój 117
IX. W walce z najeźdźcami 124
1. Najwcześniejsze dzieje Mongolii 124
2. Dżyngis-chan 125
3. Wyprawa na Europę 126
4. Zwierzchnictwo mongolskie nad Rusią 129
5. Ekspansja Szwedów i Niemców. Aleksander Newski 131
6. Moskwa i Twer 134
X. Moskwa głównym ośrodkiem ziem ruskich 138
1. Piętnastolecie Iwana Kality 138
2. Kontynuacja polityki lojalności i siły 142
3. Wielkie księstwo litewskie 144
4. Osłabienie Złotej Ordy. Klęska Tatarów na Kulikowym Polu 147
5. Między Litwą i Tatarami 158
6. Litwa u szczytu potęgi 153
7. Wojna feudalna za Wasyla II 154
8. Problem unii kościelnej 157
XI. Zjednoczenie ziem wielka ruskich 159
1. Przesłanki przyszłej wielkości 159
2. System władania ziemią 169
3. Ludzie służebni 181
4 Cerkiew i miasta 183
5. Polityka zjednoczeniowa Iwana III. Koniec niezależności Nowogrodu 184
6. Zrzucenie zwierzchnictwa tatarskiego 187
7. Dalsze osiągnięcia 168
8. Polityka dynastyczna 171
9. Zakończenie procesu zjednoczeniowego 172
10. Herezje i spory wśród duchowieństwa 174
11. Aparat władzy 178
12. Losy chłopstwa 177
13. Kultura Rusi w okresie rozdrobnienia feudalnego 178
XII. Monarchia rosyjska w drogiej połowie XVI wieku 181
1. Trudności wewnętrzne 181
2. Iwan IV Groźny 183
3. Lata reform 184
4. Przyłączenie Powołża 187
5. Penetracja w kierunku Syberii 189
6. Walka o dostęp do morza 192
7. Oprycznina 196
8. Ostatni Rurykowicz 202
XIII. Okres wielkiego zamętu 208
1. Elekcja Borysa Godunowa 208
2. Sukcesy i nieszczęścia 210
3. Dymitr Samozwaniec. Kariera 213
4. Dymitr Samozwaniec. Katastrofa 217
5. Car bojarski — Wasyl Szujski 219
6. Wojna chłopska 222
7. Drugi „Łżedymitr" 224
8. Wojna polsko-rosyjska 227
XIV. Pod rządami nowej dynastii 232
1. Druga elekcja 232
2. Przezwyciężanie zamętu 234
3. Stabilizacja polityczna 237
4. Koniec smuty 239
5. Wojna o Smoleńsk 240
6. Kozacy i Azow 242
7. Stosunki wewnętrzne w połowie stulecia 244
8. Bunt solny 245
9. Ułożenie soborowe 247
10. Powstanie w Pskowie i w Nowogrodzie 250
XV. Druga połowa XVII wieku 252
1. Reforma patriarchy Nikona 252
2. Religijne i społeczne następstwa reformy 255
3. Upadek Nikona 256
4. Bunt klasztoru Sołowieckiego 258
5. Wojny z Polską i Szwecją 280
6. Bunt miedziany 282
7. Druga wojna chłopska. Stiepan Razin 264
8. Stare i nowe obyczaje 267
9. Panowanie Fiodora III 269
10. Ustrój i gospodarka 270
11. Kultura Rosji w XVI i XVII wieku 275
XVI. Źródła i literatura do dziejów Rosji osiemnastowiecznej 280
1. Wydawnictwa źródłowe 280
a. Zbiory dokumentów 231
b. Poglądy współczesne 282
c. Pamiętniki Rosjan 282
d. Wspomnienia cudzoziemców 284
2. Literatura naukowa 286
a. Opracowania syntetyczne 286
b. Opracowania monograficzne 288
XVII. Panowanie Piotra I 292
1. Bunt strzelców 232
2. Regencja Zofii 234
3. Pierwsze lata panowania Piotra I. „Wielkie poselstwo" 297
4. Wojna północna. Imperium rosyjskie nad Bałtykiem 300
5. Reformy 305
6. Ożywienie gospodarcze 398
7. Szlachta, „czynownictwo" i chłopi 310
8. Reformy w dziedzinie kultury i oświaty. Oceny historyczne 314
9. Pomocnicy reformatora 315
10. Ruchy społeczne 317
11. Opozycja. Ostatnie lata 317
XVIII. Okres przewrotów pałacowych 320
1. Wielkość i upadek Mienszykowa 320
2. Panowanie carowej Anny Biron 323
3. Tragedia Dołgorukich 325
4. Wydarzenia polityczne 326
5. Walka o tron 327
6. Faworyci carowej Elżbiety 328
7. Polityka wewnętrzna 339
8. Rosja w wojnie siedmioletniej 331
9. Piotr III 332
XIX. Potęga monarchii szlacheckiej 335
1. Osobowość Katarzyny II 335
2. Kontakty z filozofami francuskimi 336
3. System Północny 337
4. Polityka wewnętrzna 338
5. Próby ułożenia nowego kodeksu praw 349
6. Pierwszy rozbiór Polski 341
7. Wojna z Turcją 343
8. Wojna chłopska. Jemelian Pugaczow 345
9. Rosja po wojnie chłopskiej 347
10. Polityka zagraniczna Rosji w latach 1774-1736 350
11. Paweł I 355
12. Kultura Rosji w XVIII wieku 358
a. Akademia Nauk. Łomonosow 368
b. Wyprawy eksploracyjne 359
c. Literatura piękna 360
d. Architektura, rzeźba i malarstwo 361
e. Pierwsze posiewy rewolucji 362
Indeks nazwisk 364
Indeks nazw geograficznych i etnicznych 375
Tablica genealogiczna Rurykowiczów 206
Spis map
Scytia i plemiona sąsiednie na przełomie starej i nowej ery 64
Plemiona wschodniosłowiańskie w IX i X wieku 72
Ruś w okresie rozbicia dzielnicowego przed najazdem Mongołów 120
Ruś i Złota Orda 139
Wielkie Księstwo Litewskie 153
Kształtowanie się państwa rosyjskiego: koniec XV — początek XVI wieku 169
Chanat Kazański na początku XVI wieku 188
Powstanie Razina (1666-1671) 265
Zmiany terytorialne po traktacie nysztadzkim 1721 roku 344
Rosja w pierwszej połowie XVIII wieku 312
Zmiany terytorialne na podstawie traktatu w Kuezuk-Kainardżi (1774) 344
Powstanie Pugaczowa (Wojna chłopska 1773 -1775) 346

Spis treści tomu II:
I. Źródła do dziejów Rosji 1801 - 1917 5
1. Wydawnictwa odzwierciedlająca działalność instytucji państwowych 5
2. Dokumenty z dziedziny polityki i dyplomacji 9
3. Materiały statystyczne . 11
4. Materiały do historii gospodarczej 12
5. Publikacje źródłowe odnoszące się do dziejów ruchu rewolucyjnego i demokratycznego 13
a. Rewolucjoniści szlacheccy 13
b. Oksydentaliści i słowianofile. Pietraszewcy 14
c. Rewolucyjni demokraci 15
d. Narodnicy 16
6. Źródła do dziejów ruchu robotniczego 18
a. Pierwsze dziesięciolecia 18
b. Włodzimierz Lenin 19
c. inne źródła do historii partii bolszewickiej 20
d. Pierwsza rewolucja w Rosji 21
e. Prasa bolszewicka 22
f. Inne nielegalne czasopisma 24
g. Poglądy niektórych krągów inteligencji 24
7. Rosyjskie czasopiśmiennictwo historyczne 26
a. Pierwsza połowa stulecia 26
b. Czasopisma historyczne po roku 1861 27
8. Publikacje porewolucyjne 29
9. Źródła dotyczące wyłącznie roku 1917 31
II. Pamiętnikarstwo 31
1. Od wstąpienia Aleksandra I na tron do wojny kryinskiej 35
a. Pamiętniki Rosjan 35
b. Wspomnienia cudzoziemców 38
2. Od zniesienia poddaństwa do pierwszej wojny światowej 40
a. Pamiętniki działaczy państwowych, społecznych i kulturalnych 40
b. Działacze narodniccy 42
c. Działacze ruchu robotniczego 43
3. Okres pierwszej wojny światowej i obu rewolucji 44
a. Działacze rosyjscy 44
b. Wspomnienia zagranicznych dyplomatów i działaczy wojskowych 46
c. Pamiętniki bolszewików — uczestników Rewolucji Październikowej 46
4. Pamiętniki wydane na emigracji 47
III. Opracowania syntetyczna i informacyjne 51
1. Syntezy historyczne 51
a. Dzieła ogólne 51
b. Ogólne opracowania historii ruchu robotniczego w Rosji i partii bolszewickiej 52
c. Dyplomacja, gospodarka, ustrój 52
2. Żródłoznawstwo i historiografia 53
3. Bibliografia 53
a. Bibliografia ogólna 53
b. Słowniki biograficzne i encyklopedie 55
c. Prasa 57
d. Inne 57
4. Wydawnictwa informacyjne 50
5. Wydawnictwa specjalistyczne 62
a. Klasztory i cerkiew 62
b. Materiały i opracowania dotyczące szlachty. Wojskowość 63
c. Więziennictwo. Adwokatura 63
d. Folklor i etnografia 64
e. Geografia i geografia historyczna 64
f. Odkrycia i podróże 64
g. Inne 65
6. Nauka i kultura 63
a. Akademia, uniwersytety, towarzystwa naukowe 63
b. Ogólne dzieła o kulturze 65
c. Historia literatury rosyjskiej 66
d. Malarstwo, rzeźba, architektura i muzyka 67
e. Teatr i kinematografia 67
IV. Opracowania monograficzne 69
1. Czasy Aleksandra I 69
a. Wojna 1812 roku 69
b. Prace z zakresu polityki, dyplomacji i ruchów społecznych 70
c. Życie intelektualne 71
d. Dekabryści 71
2. Panowanie Mikołaja I 71
a. Polityka zagraniczna 71
b. Kwestia chłopska 72
c. Polityka wewnętrzna 72
d. Życie umysłowe 72
e. Wojna krymska 73
3. Panowanie Aleksandra II 74
a. Zniesienie poddaństwa. Ruchy społeczne 74
b. Inne reformy 75
c. Narodnictwo i początki zorganizowanego ruchu robotniczego 75
d. Ruch robotniczy 76
e. Polityka zagraniczna w drugiej połowie XIX wieku 76
4. Rosja na przełomie XIX i XX stulecia 77
a. Ruchy społeczne 77
b. Wojna rosyjsko-japońska 77
c. Rewolucja 1905-1907 78
d. Rządy Stołypina. Rosja przed pierwszą wojną światową 78
e. Przesłanki wielkiej wojny 79
5. Lata 1914-1917 79
a. Pierwsza wojna światowa 79
b. Rewolucja lutowa. Rady i Rząd Tymczasowy. Rewolucja Październikowa 80
V. Pierwsze lata XIX wieku. Nowa polityka wewnętrzna 83
1. Reminiscencje nocy marcowej 83
2. Osobowość Aleksandra I 84
3. Pierwsze miesiące rządów 87
4. Tajny Komitet 88
5. Reformy oświatowe, Zniesienie poddaństwa w guberniach nadbałtyckich 90
6. Projekty reform państwowych. Sperański 94
a. Projekt nowej organizacji systemu państwowego 96
b. Upadek reformatora 98
VI. Polityka zagraniczna Rosji w latach 1801-1825 101
1. Początkowe zabiegi 101
2. W obozie anty napoleońskim 102
3. Problematyczna przyjaźń 105
4. Wojny z Persją, Turcją i Szwecją 106
5. Rozluźnienie stosunków z Francją 108
6. Rok 1812 109
7. Zwycięstwo nad Napoleonem 113
8. Kongres Wiedeński 114
9. Przeciw Europie ludów 117
VII. Nawrót do reakcji 121
1. Ostatnie relikty liberalizmu 121
2. Arakczejew 123
3. Osiedla wojskowe 125
4. Wielka fala pseudoreligijności 123
5. Ofensywa obskurantyzmu 129
6. Ostatnie lata „dziwnego cara" 131
VIII. Rewolucjoniści szlacheccy 134
1. Pierwsze zalążki opozycji 134
2. Początki konspiracji 136
3. Organizacje rewolucyjne 138
4. „Słowianie" 141
5. „Ruska Prawda" Pestla 143
6. Program Nikity Murawiowa 145
7. Rosjanie i Polacy 147
8. Czyn i dziedzictwo dekabrystów 149
IX. Rosja Mikołaja I 154
1. Nowy imperator — stary reżim 154
2. Rozbudowa systemu biurokratycznego 155
3. Komitet 6 grudnia 157
4. Chłopi państwowi 158
5. Projekty ziemian 161
6. Zabiegi reformatorskie na wsi 161
7. Kodyfikacja praw i reforma finansowa 163
8. Komplikacje z cenzurą. Działalność resortu oświaty 164
9. Teoria oficjalnej ludowości 166
10. Państwo i cerkiew 167
11. Sekty 168
12. Problem unii i unitów 171
X. Geneza i rozwój antyfeudalnej myśii społecznej 173
1. Protesty, zaburzenia i bunty 173
2. Nowa faza ruchu umysłowego 175
3. Działalność tajnych kółek 176
4. Hercen i Ogariow 179
5. „List filozoficzny" 181
6. Okcydentalizm 183
7. Słowianofile 184
8. Pietraszewcy 185
9. Myśl społeczna na Ukrainie 188
XI. Obraz gospodarki rosyjskiej w pierwszej połowie XIX wieku 190
1. Zacofanie i postęp 190
2. Sytuacja w rolnictwie 191
3. Miasta 191
4. Przemysł 195
5. Handel i transport 200
XII. Dyplomacja i polityka 204
1 Problem grecki 204
2. Wojna z Persja 206
3. Navarino 208
4. Wojna z Turcją. Pokój adrianopolski 209
5. Dalszy rozwój kwestii wschodniej 213
6. Powstanie listopadowe 213
7. Dyplomacja europejska wobec wydarzeń na Bliskim Wschodzie 217
8. Carat w roli żandarma Europy 218
9. Szamil 219
XIII. Wojna krymska 222
1. Antecedencje wielkiego konfliktu 222
2. Przebieg działań w pierwszej fazie wojny 226
3. Koalicja przeciw Rosji 227
4. Operacje militarne na Krymie 223
5. Obrona Sewastopola 231
6. Schyłek wojny 234
7. Pokój paryski 236
XIV. Osiągnięcia kulturalne Rosji w pierwszej połowie XIX stulecia 238
1. Geneza i rozwój Akademii Nauk 238
2. Działalność towarzystw naukowych 240
3. Historia na czele nauk humanistycznych 241
4. Podróżnicy rosyjscy. Nauki ścisłe 243
5. Literatura piękna 243
6. Prasa 252
7. Salony literackie 251
8. Rozwój architektury 255
9. Malarstwo, rzeźba i muzyka 333
10. Teatr 260
XV. Zniesienie poddaństwa 262
1. Wiosna posewastopolska 262
2. Pierwsze projekty na szczytach 288
3. W kręgu krzyżujących się interesów i zamierzeń 268
4. Przygotowania do reformy 271
5. Hercen wobec problemu uwłaszczenia 274
6. Czernyszewski i Dobrolubow 275
7. Ustawa z 19 lutego 1861 r. 277
a. Manifest i główne postanowienia ustawy 278vb. Warunki wykupywania nadziałów 279
c. Ustawy terenowe 231
d. Uwłaszczenie chłopów apanażowych i państwowych 288
8. Bilans i ocena 287
XVI. Rosja po reformie chłopskiej 289
1. Protesty skrzywdzonych 289
2. Obóz rewolucyjno-demokratyczny wobec reformy 291
3. „Ziemia i Wola" 291
4. Represje 285
5. Postulaty kręgów liberalnych 298
6. Powstanie styczniowe 269
XVII. Reformy lat 1884 -1874 303
1. Geneza reform 303
2. Reforma „ziemska" 305
3. Reforma sądowa 308
4. Zmiany w szkolnictwie 311
5. Reforma samorządu miejskiego 313
6. Reforma wojskowa 314
7. Finanse 318
XVIII. Rozwój ekonomiczny Rosji po zniesieniu poddaństwa 318
1. Państwo wobec nowych tendencji rozwojowych 318
2. Problematyka wsi 319
3. Produkcja przemysłowa 321
4. Główne ośrodki produkcji przemysłowej 324
5. Koleje 325
6. Obroty handlowe i kredyt 327
XIX. Rosyjski socjalizm utopijny 329
1. Nowa faza ruchu rewolucyjno-demokratyeznego 329
2. Ideologia narodnictwa 331
3. Pierwsze formy działalności 332
4. Teoretycy narodnictwa 333
5. Nieczajew 335
6. „Szalone lato" 337
7. Druga „Ziemia i Wola" 340
8. Taktyka terroru. Rozłam 341
9. „Wola Ludu" 344
10. Rządy Loris-Melikowa 345
11. Ożywienie działalności ziemstw 348
12. Carobójstwo 349
XX. Ruch robotniczy 351
1. Robotnicy rosyjscy w pierwszej połowie XIX wieku 351
2. Klasa robotnicza po zniesieniu poddaństwa 354
3. Pierwsze wielkie strajki 357
4. Kształtowanie się form organizacyjnych 353
5. Strajk w Manufakturze Nikolskiej 360
6. Ruch robotniczy i marksizm. Działalność Plechanowa 362
7. Grupy socjaldemokratyczne w Rosji 363
8. Lenin 365
XXI. Polityka zagraniczna Rosji w drugiej połowie XIX wieku 368
1. Zmiana postanowień traktatu paryskiego 368
2. Daleki Wschód i Azja Środkowa 370
3. Wojna z Turcją 373
4. San Stefano i Berlin 377
5. Polityka zagraniczna Rosji po kongresie berlińskim 378
6.Polityka wobec Chin i Japonii 381
7. Rosja i Stany Zjednoczone Ameryki Północnej 381
XXII. Ostatni Romanowowie 385
1. Manifest Aleksandra III o niewzruszoności samowładztwa 385
2. Rządy Ignatiewa 386
3. Wielka fala reakcji. Rządy Dymitra Tołstoja 3884. Sekty 391
5. Kontrreformy 382
6. Ostatni samowładca 394
XXIII. Rosja na przełomie stuleci 396
1. Gospodarka 396
a. Specyfika rozwoju 396
b. Rolnictwo 397
c. Przemysł 399
d. Monopolizacja 401
e. Banki 403
f. Komunikacja i handel 403
2. Rząd wobec problemu agrarnego 405
3. Okres „kółkowości" w ruchu robotniczym 408
4. Walka z ekonomizmem. „Iskra" 407
5. Wystąpienia robotnicze w latach 1900-1904 409
6. II Zjazd SDPRR 410
7. Partia socjalistów-rewolucjonistów 411
8. Ruchy studenckie 412
9. Socjalizm policyjny 414
10.Ministerstwo Plehwego 416
11. Ministerstwo Światopełka-Mirskiego 413
XXIV. Wojna i rewolucja 401
1. Pierwszy rok wojny 421
2. Działania wojenne w 1905 roku. Katastrofa cuszimska 427
3. „Krwawa niedziela" 429
4. Narastanie oporu 431
5. Kulminacja wydarzeń rewolucyjnych 434
6. Duma Państwowa 435
7. Koniec rewolucji 438
XXV, Stołypin 442
1. Trzecia Duma 442
2. Reforma agrarna Stolypina. Rozwiązanie wspólnot, gminnych 444
3. Kryzys systemu 443
4. Ruch robotniczy po pierwszej rewolucji 440
5. Masakra nad Leną 450
6. U progu wojny 451
XXVI. Nauka i kultura 453
1. Szkolnictwo wyższe i instytucje naukowe 453
2. Starania o upowszechnianie oświaty 455
3. Historiografia 455
4. Filozofowie 457
5. Osiągnięcia w dziedzinie nauk ścisłych 458
6. Wyprawy eksploracyjne 459
7. Literatura piękna 460
8. Prasa 466
9. Architektura i sztuka 469
10. Malarstwo i rzeźba 471
11. Muzyka i balet 474
12. Teatr i kinematografia 475
XXVII. Rosja w pierwszej wojnie światowej 477
1. Trójprzymierze i trójporozumienie 477
2. Konflikty bałkańskie. Wybuch wojny światowej 479
3. Działania wojenne na froncie wschodnim 481
4. Sytuacja wewnętrzna Rosji 481
5. Ruch robotniczy w okresie wojny 485
6.Rok 1916 487
XXVIII. Rok 1917. Dwie rewolucje 491
1. Rewolucja lutowa. Obalenie caratu 491
2. Dwuwładza. Rząd Tymczasowy i Rada Piotrogrodska 498
3. Utworzenie gabinetu koalicyjnego 497
4. Kiereński premierem. Koniec dwuwładzy 500
5. Zwycięska Rewolucja Październikowa 303
Indeks nazwisk 509
Indes nazw geograficznych i etnicznych 523
Tablica genealogiczna Romanowów 494
Spis map
Wojna rosyjsko-turecka (1823-1829) 210
Kaukaz w XIX wieku 220
Wojna Krymska. Obrona Sewastopola 230
Ekonomika Rosji w przededniu zniesienia poddaństwa 264
Zniesienie poddaństwa w Rosji 283
Azja Środkowa w drugiej połowie XIX wieku 372
Wojna rosyjsko-turecka (1877-1878) 376
Wojna rosyjsko-japońska 422
Wydarzenia rewolucyjne w Rosji w latach 1906-1907 424
Wzrost terytorialny państwa rosyjskiego od końca XVI wieku do roku 1914 440
Pierwsza wojna światowa. Front wschodni w 1915 roku 483
Pierwsza wojna światowa. Front wschodni w 1916 roku 483